Bất hợp lý thu thuế cổ phiếu thưởng

DN tăng vốn điều lệ bằng cách thưởng cổ phiếu từ nguồn thặng dư vốn là nhu cầu chính đáng. Việc này có thể ví với hành động dồn tiền từ hai túi vào làm một (DN gộp thặng dư vốn vào vốn điều lệ). Còn đối với NĐT, nó giống việc chia một túi tiền ra làm hai, bởi khối lượng cổ phiếu sở hữu tăng lên, nhưng giá trị cổ phiếu bị giảm xuống tương ứng.

Cả doanh nghiệp và NĐT đều không được lợi, vì giá trị tài sản giữ nguyên. Vậy nhưng, từ năm 2010 này, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN), NĐT nhận cổ phiếu thưởng sẽ bị đánh thuế 5%. Một số DN cho biết, nếu quy định này vẫn được thực hiện, thì để đảm bảo quyền lợi cho NĐT, DN sẽ “lách” bằng cách gọi đó là cổ phiếu chia tách, cổ phiếu tăng vốn…

Nhu cầu của DN

CTCP Đầu tư Kinh doanh nhà (ITC) vừa chốt danh sách lấy ý kiến cổ đông về việc phát hành cổ phiếu thưởng với tỷ lệ 1:1. ITC dự kiến phát hành 23 triệu cổ phiếu thưởng, tương ứng 230 tỷ đồng để tăng vốn điều lệ. Theo quy định tại Luật Thuế TNCN, nhận thưởng cổ phiếu chính là loại thu nhập khác từ đầu tư vốn và NĐT phải nộp thuế với thuế suất 5%. Nếu việc phát hành cổ phiếu thưởng của ITC được thông qua, các NĐT sẽ phải nộp thuế TNCN lên đến 11,5 tỷ đồng.

Nhiều DN khác cũng đã có thông tin về việc chia cổ phiếu thưởng như CTCP Phát triển đô thị Từ Liêm, CTCK SSI, CTCP nhựa Bình Minh… Thực tế, việc chia cổ phiếu thưởng thường tạo ra hiệu ứng tích cực với giá cổ phiếu. Tuy nhiên, phần lớn các cổ phiếu này có chu kỳ tăng giá rất ngắn và thường giảm giá trước ngày chốt quyền hưởng cổ phiếu thưởng. Những NĐT tổ chức không mấy mặn mà do hiểu bản chất của vấn đề chia cổ phiếu thưởng. Đó là giá trị DN không thay đổi và giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng với tỷ lệ cổ phiếu được nhận.

Chỉ là vấn đề tên gọi?

Chuyên gia chứng khoán Huy Nam cho biết, trên thế giới chưa có nước nào dùng từ “cổ phiếu thưởng” để chỉ việc tách (chia) cổ phiếu của DN. Số cổ phiếu được tách không phải đóng thuế. Thực chất, việc này là chia tài sản DN ra nhiều phần hơn để thuận lợi cho thanh khoản, còn giá trị DN thì không thay đổi. Do đó, nếu mọi người cứ dùng mãi từ “cổ phiếu thưởng” (thay vì cổ phiếu tách) như một khái niệm thu nhập thì sẽ dẫn đến nhận thức khập khiễng về chứng khoán, đánh thuế sai, gây thiệt hại cho giới đầu tư.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Băng Tâm, Phó chủ tịch Câu lạc bộ Các DN niêm yết đề xuất, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) nên chỉnh sửa cho phù hợp khái niệm cổ phiếu thưởng. Thực chất, đây là hình thức tăng vốn điều lệ của DN bằng cách chuyển thặng dư vốn, lợi nhuận chưa phân phối thành vốn cổ phần.

“Số lượng cổ phiếu của cổ đông tăng lên, nhưng trên thị trường, giá cổ phiếu đã được điều chỉnh giảm tương ứng với tỷ lệ thưởng. Cổ đông nhận được gì đâu, tài sản họ vẫn vậy, vì sao phải nộp thuế?”, ông Tâm đặt vấn đề và kiến nghị, nên thay từ cổ phiếu thưởng bằng một từ khác để thể hiện đúng bản chất; mặt khác, NĐT không bị đánh thuế thu nhập. Còn nếu không thì cơ quan thuế không nên thu thuế đối với cổ phiếu thưởng.

Trao đổi với ĐTCK, một quan chức của Tổng cục Thuế cho biết, cổ phiếu thưởng thuộc về loại “thu nhập khác” và theo quy định của Luật Thuế TNCN, NĐT sẽ phải nộp 5%. Tuy nhiên, Tổng cục Thuế sẽ trao đổi với các cơ quan liên quan, trong đó có UBCK, để cân nhắc kiến nghị cơ quan quản lý có thu thuế cổ phiếu thưởng từ chia tách cổ phiếu hay không, nhất là khi đối tượng được nhận cổ phiếu thưởng là các DN có hoạt động đầu tư chứng khoán, họ cũng phải chịu thêm thuế này trong khi họ đã phải chịu thuế thu nhập DN.

“Chúng tôi sẽ cân đối, vì cả hai loại thuế, suy cho cùng, đều đánh vào thu nhập của NĐT. Giả sử NĐT vẫn phải nộp thuế TNCN từ cổ phiếu thưởng thì vấn đề đặt ra là nộp khi nào, bởi lúc NĐT nhận cổ phiếu thưởng chỉ là nhận trên giấy, chứ chưa có thu nhập thực”, vị quan chức này nói.

Sự bất hợp lý nêu trên có lẽ là lý do khiến Bộ Tài chính đến nay vẫn chưa ra văn bản hướng dẫn về việc thu thuế đối với cổ phiếu thưởng từ thặng dư vốn. Hiện mới chỉ có Công văn số 14169/BTC-TCT của Bộ Tài chính gửi Tổng cục Thuế TP. HCM hướng dẫn việc thu thuế TNCN từ cổ phiếu thưởng dành cho người lao động trong DN.